پان ترکیسم ایدئولوژی فاشیستی ، زاییده اتاق فکر وزارت خارجه بریتانیاپان ترکیسم ایدئولوژی فاشیستی ، زاییده اتاق فکر وزارت خارجه بریتانیا
در ابتدای بحث قصد داریم تعریفی جامع از واژه پان
ترکیسم داشته باشیم . پان ترکیسم ایدئولوژی ملی‌گرایانه (ناسیونالیستی) و
توسعه‌طلبانه‌ای بشمار می آید که برپایۀ آن کلیۀ مردمانی که به یکی از زبان‌هایی که
ریشه آنها به زبان‌های آلتایی می‌رسد سخن می‌گویند - از جمله همۀ ترک زبانان
مسلمان - ملت واحدی هستند که باید تحت رهبری در دولتی واحد متحد شوند . البته لازم
بذکر است تعریف فوق از نوعی گستردگی محدوده برخوردار می باشد چرا که مبنای اتحاد
ملت های ذکر شده را نه بر ترک تبار بودن بلکه صرفا تکلم به یکی از زبان های زیر
شاخه زبان آلتایی قرار داده است . پانترکیسم را می توان مشابه احساسات سایر
گروه‌های ملی گرا طبقه بندی کرد البته با وجه تمایزی کاملا مشهود و آن اینکه در پی
کسب نوعی آرایش سیاسی است تا به جای یک گروه ملی خاص تمامی مردم ترک زبان را در
برگیرد. بنابراین، ناسیونالیسم ترکی یک جنبش فرا ملی است که در صدد تشکیل واحدی
سیاسی مبتنی بر روابط زبانی مردم ترک تبار است . البته مبانی علمی و نظری
ایدئولوژی فوق بارها از طرف اندیشمندان علم ژنتیک و محققان مردم شناسی مورد تردید
قرار گرفته است و در تازه ترن تحقیقات صورت گرفته در کشور ترکیه بعنوان مهد نظریه
مذکور نتایج جالب توجهی بدست آمده که در پی می آید : بررسی DNA افراد مختلف از
اقوام حاضر در ترکیه نشان می‌دهد که مردم ترکیه نوادگان مردم
مختلف ساکن آناتولی مانند یونانی، ارمنی، قفقازی (آسیانی) و کرد می باشند که در
سده‌های معاصر ترک‌زبان شده‌اند و از لحاظ ژن از نژاد ترک (زردپوست مغولستان) بهره
بسیار کمی برده‌اند و کمتر از ۱۰درصد مردم ترکیه دارای این
نژاد می‌باشند.(1)و(2) از میان
اقوامی که امروزه ترک نام گرفته‌اند بسیاری از اقوام نام‌برده در زیر در تاریخ قدیم
هیچ‌گاه خود و قوم خود را ترک نمی‌نامیدند.
ترکیسم داشته باشیم . پان ترکیسم ایدئولوژی ملی‌گرایانه (ناسیونالیستی) و
توسعه‌طلبانه‌ای بشمار می آید که برپایۀ آن کلیۀ مردمانی که به یکی از زبان‌هایی که
ریشه آنها به زبان‌های آلتایی می‌رسد سخن می‌گویند - از جمله همۀ ترک زبانان
مسلمان - ملت واحدی هستند که باید تحت رهبری در دولتی واحد متحد شوند . البته لازم
بذکر است تعریف فوق از نوعی گستردگی محدوده برخوردار می باشد چرا که مبنای اتحاد
ملت های ذکر شده را نه بر ترک تبار بودن بلکه صرفا تکلم به یکی از زبان های زیر
شاخه زبان آلتایی قرار داده است . پانترکیسم را می توان مشابه احساسات سایر
گروه‌های ملی گرا طبقه بندی کرد البته با وجه تمایزی کاملا مشهود و آن اینکه در پی
کسب نوعی آرایش سیاسی است تا به جای یک گروه ملی خاص تمامی مردم ترک زبان را در
برگیرد. بنابراین، ناسیونالیسم ترکی یک جنبش فرا ملی است که در صدد تشکیل واحدی
سیاسی مبتنی بر روابط زبانی مردم ترک تبار است . البته مبانی علمی و نظری
ایدئولوژی فوق بارها از طرف اندیشمندان علم ژنتیک و محققان مردم شناسی مورد تردید
قرار گرفته است و در تازه ترن تحقیقات صورت گرفته در کشور ترکیه بعنوان مهد نظریه
مذکور نتایج جالب توجهی بدست آمده که در پی می آید : بررسی DNA افراد مختلف از
اقوام حاضر در ترکیه نشان می‌دهد که مردم ترکیه نوادگان مردم
مختلف ساکن آناتولی مانند یونانی، ارمنی، قفقازی (آسیانی) و کرد می باشند که در
سده‌های معاصر ترک‌زبان شده‌اند و از لحاظ ژن از نژاد ترک (زردپوست مغولستان) بهره
بسیار کمی برده‌اند و کمتر از ۱۰درصد مردم ترکیه دارای این
نژاد می‌باشند.(1)و(2) از میان
اقوامی که امروزه ترک نام گرفته‌اند بسیاری از اقوام نام‌برده در زیر در تاریخ قدیم
هیچ‌گاه خود و قوم خود را ترک نمی‌نامیدند.
.......
در مورد بخشی از این اقوام ساکن آسیای میانه تنها پس از وارد شدن نظریه پان‌ترکسیم
این نام رفته رفته برای این اقوام نیز رواج یافت. این اقوام عبارتند
از:
این نام رفته رفته برای این اقوام نیز رواج یافت. این اقوام عبارتند
از:
باشقیرها، تاتارها، ناگایباک‌ها، قزاق‌ها،
قره‌قالپاق‌ها، نوقای، کرائیم، قره‌چای بالکار، کومیک، کریمچاک، آلتایی‌ها،
آذربایجانی‌ها، قاجارها، شاهسون‌ها، قره‌داغ‌ها، قره‌پاپاخ، قشقایی‌ها، افشارها،
خلج‌ها، گاگااوز، اورومچی‌ها، توینی، توفالارها، شورها، خاکاس‌ها، تاتارهای چولیم،
ازبک‌ها، اویغورها، سالارها، اویغورهای ساری، چوواش‌ها، یاکوت‌ها،
دولگان‌ها.(3) در ادامه بحث قصد پرداختن به پیشینه
ایدئولوژی پان ترکیسم و چرایی و چگونگی ظهور نظریه مذکور را داریم. برای نخستین بار
نظریه و اندیشه پان ترکیسم از سوی خاور شناس برجسته مجارستانی یهودی تبار آرمینیوس
وامبری (۱۹ مارس ۱۸۳۲ - ۱۵ سپتامبر ۱۹۱۳) در دهه ۱۸۶۰ ساخته و مطرح گشت. وامبری
برغم دارا بودن روابط بسیار دوستانه با سلطان عثمانی عبدالحمید دوم در عین حال در
نهان برای لرد پالمرستون و دفتر امور خارجه بریتانیا کار می‌کرد. وامبری را به
عنوان مبلغ سرسخت سیاست انگلیس در شرق و علیه روسیه می‌شناسند. در سال ۲۰۰۵ آرشیو
ملی در شهر ساری انگلستان ، دسترسی عموم به پرونده‌ای را آزاد ساخت، که طبق آن
وامبری توسط وزارت امور خارجه بریتانیا به عنوان جاسوس استخدام شده بود. ساختن و
مطرح کردن این اندیشه از سوی وامبری و بریتانیا در اصل به منظور ایجاد یک کمربند از
آلتائی زبان‌ها در جنوب روسیه بود تا مانعی شود برای گسترش و رخنه روسها به
مستعمرات انگلیس در هندوستان . بعدها نیز پیرامون پرورش ایدئولوژی پان ترکیسم کتاب
های به نگارش در آمد ، از آن جمله نویسنده یهودی فرانسوی بنام لئون کاهون که در
کتاب خود «Introduction al'Histoire de l'Asie, Turcs, et Mongols, de» به شکل دهی
و تبلیغ پان ترکیسم پرداخت و نیز نویسنده یهودی انگلیسی بنام آرتور ل. دیوید که در
کتاب خود کوشید تا به ترک زبان‌ها حس برتری نژادی و نژادپرستانه بدهد.(4)و(5) از دیگر چهره های تاثیر گذار و اصلی
ایدئولوژی پان ترکیسم می توان اسماعیل بای گاسپرینسکی (۱۸۵۱ ـ ۱۹۱۴) [قازپیرعلی]
اهل کریمه و نیز ضیاء گوک آلپ که از اندیشمندان پان ترکیسم محسوب می شود و جایگاه
ویژه ای در میان پان ترکیست ها دارد و پدر پان ترکیسم لقب گرفته است. (6) سر
انجام بعد از زمینه چینی های که اشاره شد این نظریه در اوایل سده بیستم از طریق
ترکان جوان( نام عمومی ائتلافی از چند گروه سیاسی گروه‌های تجددگرا اعم از ملی‌گرا،
مشروطه‌خواه و اصلاح‌طلب است که در پایان قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم در ترکیه
عثمانی فعالیت می‌کردند) شکل گرفت. ترکان جوان در سال ۱۹۰۶، جمعیت اتحاد و ترقی را
به طور رسمی پایه گذاشتند و یکی از جریان‌های اصلی سیاسی و فرهنگی اواخر دورهٔ
عثمانی به شمار می‌رفتند.سقوط سلطان عبدالحمید دوم نتایج مطلوبی در محدوده
امپراتوری عثمانی به بار نیاورد. به جای روشنفکرانی که با روحیه دموکراتیک پرورش
یافته، و طرفدار حکومت پارلمانی بودند، افسران و نظامیان متعصب رشته امور را در دست
گرفتند. در سال ۱۹۰۸ میلادی شمار اعضای حزب
اتحاد و ترقی که از 300 تن تجاوز نمی‌کرد، در سال 1914 میلادی به 350 هزارتن رسید.
در ماههای اکتبر و نوامبر سال ۱۹۱۰میلادی
مجمع عمومی حزب اتحاد و ترقی به مدت 13روز برگزار شد. شعار ترکان جوان در این مجمع
چنین بود : «ترکیه تنها از آن ترکان است». سیاست ترکی کردن کشور، اعتراض اقوام
غیرترک تابع امپراتوری را برانگیخت. در پی اجرای سیاست ترکی کردن در سال ۱۹۱۰میلادی
عربها و دروزی های فلسطین و عراق، نیز آلبانیای ها، در سال ۱۹۱۱میلادی در یمن و در
سال ۱۹۱۲ میلادی در مقدونیه و بار دیگر در آلبانی مردم سربه شورش برداشتند. مقایسۀ
شمار نمایندگان مجلس ترکیه در سالهای ۱۹۰۸ و ۱۹۱۰میلادی سیاست ترکی کردن کشور را
مجسم می‌سازد. در مجلس ترکیه که در ۲نوامبر سال ۱۹۰۸میلادی گشایش یافت، از مجموع
۲۳۰نمایندۀ مجلس، عربها ۴۵، آلبانیایی ها ۲۲، ارمنیان ۱۰، بلغارها ۵، صربها ۴،
یهودیان ۴، کردها ۲، دروزیها ۱ و ترکان ۱۰۷ نماینده داشتند. شمار نمایندگان ترک
کمتر از نصف نمایندگان مجلس بود، ولی در سال ۱۹۱۰میلادی ترکیب نمایندگان تغییر
یافت. در این مجلس شمار نمایندگان ترک ۲۲۸تن، یونانیان ۲۷، بلغارها ۴، عربها ۳،
ارمنیان ۴، یهودیان ۳، و الاخها یک تن بود. جنگ بالکان در سالهای ۱۹۱۲-۱۹۱۳میلادی
دگرگونی هایی در اوضاع داخلی ترکیه پدید آورد. در دسامبر سال ۱۹۱۲ میلادی معلوم شد
که دولت ترکان جوان از نیروهای متحد بالکان شکست خواهد خورد. یأس و نومیدی ترکیه را
فرا گرفت و سبب انتقادهای شدید شد. در این زمان از کریمه، قفقاز، غازان، خیوه،
تاشکند و نواحی دیگری کمک هایی به مقصد ترکیه ارسال گردید. با شروع جنگ جهانی دوم،
بویژه پس از حمله آلمان نازی به اتحاد شوروی در سال 1941 میلادی پان ترکیسم با
حمایت مالی برلین در ترکیه از نو جان گرفت و گروهی سازمان یافته از پان ترکیست ها
برای وارد کردن ترکیه به جنگ در کنار متحدین دست به اقداماتی زدند. اما پس از شکست
آلمان در نبرد استالینگراد و پیشروی ارتش سرخ به سوی غرب و بالارفتن احتمال پیروزی
شوروی در جنگ، سیاست چشم پوشی دولت در برابر فعالیتهای پان ترکیستی تغییر یافت و 23
تن از فعالان این اندیشه، که احمد زکی ولیدی طوغان نیز در بین آنها بود، در شهریور
سپتامبر سال 1944 میلادی محاکمه و به زندان محکوم شدند . با شروع جنگ سرد اتهامات
بر ضد پان ترکیستها در دادگاهها فروکش کرد . پس از فروپاشی شوروی در اوایل نیمه اول
دهه 1990 میلادی تمایلات فروخورده پان ترکیستی، به شکلی نه چندان چشمگیر، در
جمهوری آذربایجان فرصت ظهور یافته و حتی احزابی با نامهای «حزب گرگ خاکستری
آذربایجان» (به ترکی : آذربایجان بوزقورت پارتیاسی) و «حزب توران معاصر آذربایجان»
(به ترکی : آذربایجان چاغداش توران پارتیاسی ) در آنجا تشکیل شده است.هر چند این
نظریه و جنبش فکری با هدف گردآوردن همۀ ترک زبانان، از جمله ترک زبانان قبرس،
بلغارستان، شبه‌جزیره بالکان، آسیای مرکزی، عراق، ایران، افغانستان، ایالت
سین‌کیانگ ترکستان چین، قفقاز، کریمه، ماوراءقفقاز، تاتارستان، حوالی رود ولگا و
سیبری تحت رهبری ترکیه در زمان حال با شکست روبرو گشته است ، اما به‌طور کلی
بیشترین حمایت از این جنبش، در خلال و پس از فروپاشی امپراتوری‌هایی که در محدوده
مردم ترک‌تبار بودند، و به طور محسوس‌تر در جریان افول امپراتوری عثمانی و روسیه به
عمل آمده‌است.(7) از منتقدین سرسخت
ایدئولوژی پانترکیسم می توان پروفسور ولادیمیر مینورسکی ( ۶فوریه ۱۸۷۷ – ۲۵
مارس ۱۹۶۶) خاورشناس برجسته روسی و استاد دانشگاه لندن را نام برد. وی معتقد است :
« هر جا که پرسش حل نشده ای در زمینه فرهنگ قوم‌های شرق باستان پدید آید ترکان بی
درنگ دست خود را همان جا دراز می کنند » .مینورسکی ضمن انتقاد از روش مورّخان پان
ترکیست، بیان می دارد که «مسائل علمی حل نشده ای در زمینة فرهنگ اقوام شرق باستان
بستری برای جعل تاریخی و توجیه مقاصد ایدئولوژیک پان ترکیسم فراهم ساخته است»(8) از دیگر منتقدین سرسخت نظریه مذکور می
توان مصطفی کمال پاشا (آتاتورک) بنیان‌گذار جمهوری ترکیه را نام برد، وی یکی از
منتقدان سرسخت ایدئولوژی‌های فراکشوری و جهانی مانند پانترکیسم بود و ترجیح می‌داد
ناسیونالیسم را در داخل مرزهای ترکیه جایگزین آن کند.(9) در پایان بحث خواهیم پرداخت به نسل کشی
ها و جنایت های صورت گرفته از سوی پیشگامان و پیروان ایدئولوژی پان ترکیسم بین سال
های ۱۹۱۴ میلادی تا ۱۹۳۸ میلادی که مشتمل بر نسل کشی ارامنه ، نسل کشی یونانی ها ، نسل کشی آشوری ها ، نسل کشی کردها و نیز نسل کشی کردهای علوی ساکن درسیم می
باشد. ضیاءگوک آلپ رهبر جنبش پانترکیسم شیوۀ تحقق ایدئولوژی پانترکیسم را در کتاب
خود، اصول ترک‌گرایی (به ترکی : تورک چولوقون اساس لری) بیان داشته است. وی
می‌نویسد: "استحاله و حتی بیرون راندن اقوام غیرترک از ترکیه و کشورهایی که عناصر
غیرترک در آنها سکنا دارند، شرایط عمده برای ایجاد فرهنگ ترکی است. البته در این
زمینه اقدامهای بسیاری صورت گرفته است، اکنون نیز ادامه دارد و آنچه صورت می‌پذیرد،
اندک هم نیست" نظر ضیاءگوک آلپ پیرامون استحاله و بیرون راندن اقوم غیرترک از
محدوده امپراتوری عثمانی به نسل‌کشی و قتل‌عام ارامنه و یونانیان در سالهای
1915-1916 میلادی و بیرون راندن اقوام غیرترک از آسیای صغیر انجامید که ترکان جوان
در این ماجرا نقشی عمده داشتند. در راس این طرح محمد طلعت پاشا وزیر کشور، اسماعیل
انور (انور پاشا) وزیرجنگ و احمد جمال پاشا وزیر دریاداری ترکیه قرارداشتند و
ازاعضای حزب اتحاد و ترقی بودند.(10)و(11)و(12)و(13)
قره‌قالپاق‌ها، نوقای، کرائیم، قره‌چای بالکار، کومیک، کریمچاک، آلتایی‌ها،
آذربایجانی‌ها، قاجارها، شاهسون‌ها، قره‌داغ‌ها، قره‌پاپاخ، قشقایی‌ها، افشارها،
خلج‌ها، گاگااوز، اورومچی‌ها، توینی، توفالارها، شورها، خاکاس‌ها، تاتارهای چولیم،
ازبک‌ها، اویغورها، سالارها، اویغورهای ساری، چوواش‌ها، یاکوت‌ها،
دولگان‌ها.(3) در ادامه بحث قصد پرداختن به پیشینه
ایدئولوژی پان ترکیسم و چرایی و چگونگی ظهور نظریه مذکور را داریم. برای نخستین بار
نظریه و اندیشه پان ترکیسم از سوی خاور شناس برجسته مجارستانی یهودی تبار آرمینیوس
وامبری (۱۹ مارس ۱۸۳۲ - ۱۵ سپتامبر ۱۹۱۳) در دهه ۱۸۶۰ ساخته و مطرح گشت. وامبری
برغم دارا بودن روابط بسیار دوستانه با سلطان عثمانی عبدالحمید دوم در عین حال در
نهان برای لرد پالمرستون و دفتر امور خارجه بریتانیا کار می‌کرد. وامبری را به
عنوان مبلغ سرسخت سیاست انگلیس در شرق و علیه روسیه می‌شناسند. در سال ۲۰۰۵ آرشیو
ملی در شهر ساری انگلستان ، دسترسی عموم به پرونده‌ای را آزاد ساخت، که طبق آن
وامبری توسط وزارت امور خارجه بریتانیا به عنوان جاسوس استخدام شده بود. ساختن و
مطرح کردن این اندیشه از سوی وامبری و بریتانیا در اصل به منظور ایجاد یک کمربند از
آلتائی زبان‌ها در جنوب روسیه بود تا مانعی شود برای گسترش و رخنه روسها به
مستعمرات انگلیس در هندوستان . بعدها نیز پیرامون پرورش ایدئولوژی پان ترکیسم کتاب
های به نگارش در آمد ، از آن جمله نویسنده یهودی فرانسوی بنام لئون کاهون که در
کتاب خود «Introduction al'Histoire de l'Asie, Turcs, et Mongols, de» به شکل دهی
و تبلیغ پان ترکیسم پرداخت و نیز نویسنده یهودی انگلیسی بنام آرتور ل. دیوید که در
کتاب خود کوشید تا به ترک زبان‌ها حس برتری نژادی و نژادپرستانه بدهد.(4)و(5) از دیگر چهره های تاثیر گذار و اصلی
ایدئولوژی پان ترکیسم می توان اسماعیل بای گاسپرینسکی (۱۸۵۱ ـ ۱۹۱۴) [قازپیرعلی]
اهل کریمه و نیز ضیاء گوک آلپ که از اندیشمندان پان ترکیسم محسوب می شود و جایگاه
ویژه ای در میان پان ترکیست ها دارد و پدر پان ترکیسم لقب گرفته است. (6) سر
انجام بعد از زمینه چینی های که اشاره شد این نظریه در اوایل سده بیستم از طریق
ترکان جوان( نام عمومی ائتلافی از چند گروه سیاسی گروه‌های تجددگرا اعم از ملی‌گرا،
مشروطه‌خواه و اصلاح‌طلب است که در پایان قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم در ترکیه
عثمانی فعالیت می‌کردند) شکل گرفت. ترکان جوان در سال ۱۹۰۶، جمعیت اتحاد و ترقی را
به طور رسمی پایه گذاشتند و یکی از جریان‌های اصلی سیاسی و فرهنگی اواخر دورهٔ
عثمانی به شمار می‌رفتند.سقوط سلطان عبدالحمید دوم نتایج مطلوبی در محدوده
امپراتوری عثمانی به بار نیاورد. به جای روشنفکرانی که با روحیه دموکراتیک پرورش
یافته، و طرفدار حکومت پارلمانی بودند، افسران و نظامیان متعصب رشته امور را در دست
گرفتند. در سال ۱۹۰۸ میلادی شمار اعضای حزب
اتحاد و ترقی که از 300 تن تجاوز نمی‌کرد، در سال 1914 میلادی به 350 هزارتن رسید.
در ماههای اکتبر و نوامبر سال ۱۹۱۰میلادی
مجمع عمومی حزب اتحاد و ترقی به مدت 13روز برگزار شد. شعار ترکان جوان در این مجمع
چنین بود : «ترکیه تنها از آن ترکان است». سیاست ترکی کردن کشور، اعتراض اقوام
غیرترک تابع امپراتوری را برانگیخت. در پی اجرای سیاست ترکی کردن در سال ۱۹۱۰میلادی
عربها و دروزی های فلسطین و عراق، نیز آلبانیای ها، در سال ۱۹۱۱میلادی در یمن و در
سال ۱۹۱۲ میلادی در مقدونیه و بار دیگر در آلبانی مردم سربه شورش برداشتند. مقایسۀ
شمار نمایندگان مجلس ترکیه در سالهای ۱۹۰۸ و ۱۹۱۰میلادی سیاست ترکی کردن کشور را
مجسم می‌سازد. در مجلس ترکیه که در ۲نوامبر سال ۱۹۰۸میلادی گشایش یافت، از مجموع
۲۳۰نمایندۀ مجلس، عربها ۴۵، آلبانیایی ها ۲۲، ارمنیان ۱۰، بلغارها ۵، صربها ۴،
یهودیان ۴، کردها ۲، دروزیها ۱ و ترکان ۱۰۷ نماینده داشتند. شمار نمایندگان ترک
کمتر از نصف نمایندگان مجلس بود، ولی در سال ۱۹۱۰میلادی ترکیب نمایندگان تغییر
یافت. در این مجلس شمار نمایندگان ترک ۲۲۸تن، یونانیان ۲۷، بلغارها ۴، عربها ۳،
ارمنیان ۴، یهودیان ۳، و الاخها یک تن بود. جنگ بالکان در سالهای ۱۹۱۲-۱۹۱۳میلادی
دگرگونی هایی در اوضاع داخلی ترکیه پدید آورد. در دسامبر سال ۱۹۱۲ میلادی معلوم شد
که دولت ترکان جوان از نیروهای متحد بالکان شکست خواهد خورد. یأس و نومیدی ترکیه را
فرا گرفت و سبب انتقادهای شدید شد. در این زمان از کریمه، قفقاز، غازان، خیوه،
تاشکند و نواحی دیگری کمک هایی به مقصد ترکیه ارسال گردید. با شروع جنگ جهانی دوم،
بویژه پس از حمله آلمان نازی به اتحاد شوروی در سال 1941 میلادی پان ترکیسم با
حمایت مالی برلین در ترکیه از نو جان گرفت و گروهی سازمان یافته از پان ترکیست ها
برای وارد کردن ترکیه به جنگ در کنار متحدین دست به اقداماتی زدند. اما پس از شکست
آلمان در نبرد استالینگراد و پیشروی ارتش سرخ به سوی غرب و بالارفتن احتمال پیروزی
شوروی در جنگ، سیاست چشم پوشی دولت در برابر فعالیتهای پان ترکیستی تغییر یافت و 23
تن از فعالان این اندیشه، که احمد زکی ولیدی طوغان نیز در بین آنها بود، در شهریور
سپتامبر سال 1944 میلادی محاکمه و به زندان محکوم شدند . با شروع جنگ سرد اتهامات
بر ضد پان ترکیستها در دادگاهها فروکش کرد . پس از فروپاشی شوروی در اوایل نیمه اول
دهه 1990 میلادی تمایلات فروخورده پان ترکیستی، به شکلی نه چندان چشمگیر، در
جمهوری آذربایجان فرصت ظهور یافته و حتی احزابی با نامهای «حزب گرگ خاکستری
آذربایجان» (به ترکی : آذربایجان بوزقورت پارتیاسی) و «حزب توران معاصر آذربایجان»
(به ترکی : آذربایجان چاغداش توران پارتیاسی ) در آنجا تشکیل شده است.هر چند این
نظریه و جنبش فکری با هدف گردآوردن همۀ ترک زبانان، از جمله ترک زبانان قبرس،
بلغارستان، شبه‌جزیره بالکان، آسیای مرکزی، عراق، ایران، افغانستان، ایالت
سین‌کیانگ ترکستان چین، قفقاز، کریمه، ماوراءقفقاز، تاتارستان، حوالی رود ولگا و
سیبری تحت رهبری ترکیه در زمان حال با شکست روبرو گشته است ، اما به‌طور کلی
بیشترین حمایت از این جنبش، در خلال و پس از فروپاشی امپراتوری‌هایی که در محدوده
مردم ترک‌تبار بودند، و به طور محسوس‌تر در جریان افول امپراتوری عثمانی و روسیه به
عمل آمده‌است.(7) از منتقدین سرسخت
ایدئولوژی پانترکیسم می توان پروفسور ولادیمیر مینورسکی ( ۶فوریه ۱۸۷۷ – ۲۵
مارس ۱۹۶۶) خاورشناس برجسته روسی و استاد دانشگاه لندن را نام برد. وی معتقد است :
« هر جا که پرسش حل نشده ای در زمینه فرهنگ قوم‌های شرق باستان پدید آید ترکان بی
درنگ دست خود را همان جا دراز می کنند » .مینورسکی ضمن انتقاد از روش مورّخان پان
ترکیست، بیان می دارد که «مسائل علمی حل نشده ای در زمینة فرهنگ اقوام شرق باستان
بستری برای جعل تاریخی و توجیه مقاصد ایدئولوژیک پان ترکیسم فراهم ساخته است»(8) از دیگر منتقدین سرسخت نظریه مذکور می
توان مصطفی کمال پاشا (آتاتورک) بنیان‌گذار جمهوری ترکیه را نام برد، وی یکی از
منتقدان سرسخت ایدئولوژی‌های فراکشوری و جهانی مانند پانترکیسم بود و ترجیح می‌داد
ناسیونالیسم را در داخل مرزهای ترکیه جایگزین آن کند.(9) در پایان بحث خواهیم پرداخت به نسل کشی
ها و جنایت های صورت گرفته از سوی پیشگامان و پیروان ایدئولوژی پان ترکیسم بین سال
های ۱۹۱۴ میلادی تا ۱۹۳۸ میلادی که مشتمل بر نسل کشی ارامنه ، نسل کشی یونانی ها ، نسل کشی آشوری ها ، نسل کشی کردها و نیز نسل کشی کردهای علوی ساکن درسیم می
باشد. ضیاءگوک آلپ رهبر جنبش پانترکیسم شیوۀ تحقق ایدئولوژی پانترکیسم را در کتاب
خود، اصول ترک‌گرایی (به ترکی : تورک چولوقون اساس لری) بیان داشته است. وی
می‌نویسد: "استحاله و حتی بیرون راندن اقوام غیرترک از ترکیه و کشورهایی که عناصر
غیرترک در آنها سکنا دارند، شرایط عمده برای ایجاد فرهنگ ترکی است. البته در این
زمینه اقدامهای بسیاری صورت گرفته است، اکنون نیز ادامه دارد و آنچه صورت می‌پذیرد،
اندک هم نیست" نظر ضیاءگوک آلپ پیرامون استحاله و بیرون راندن اقوم غیرترک از
محدوده امپراتوری عثمانی به نسل‌کشی و قتل‌عام ارامنه و یونانیان در سالهای
1915-1916 میلادی و بیرون راندن اقوام غیرترک از آسیای صغیر انجامید که ترکان جوان
در این ماجرا نقشی عمده داشتند. در راس این طرح محمد طلعت پاشا وزیر کشور، اسماعیل
انور (انور پاشا) وزیرجنگ و احمد جمال پاشا وزیر دریاداری ترکیه قرارداشتند و
ازاعضای حزب اتحاد و ترقی بودند.(10)و(11)و(12)و(13)
...................
نسل کشی ارامنه
پان ترکیسم به عنوان عامل مستقیم در نسل کشی ارامنه در اواخر سال ۱۹۱۵میلادی که
انور پاشا در آن درگیر بود مطرح می‌شود که به عنوان تلاش برای حذف اقلیت‌های غیرترک
و غیرمسلمان از اواخر دوره عثمانی به منظور پرورش دولت جدید پان ترکی مطرح است.
(14)و(15) از اواخر سال 1914 و اوایل
1915 میلادی کشتار ارامنه در ترکیه کنونی آغاز شد که در طول سال های 1915 و 1916
میلادی ادامه یافت . ماخذ فرانسوی در اینباره اتفاق نظر ندارند؛ برخی تعداد کشته
شدگان را 500 هزار نفر و برخی 1.5 میلیون نفر ذکر کرده اند .
انور پاشا در آن درگیر بود مطرح می‌شود که به عنوان تلاش برای حذف اقلیت‌های غیرترک
و غیرمسلمان از اواخر دوره عثمانی به منظور پرورش دولت جدید پان ترکی مطرح است.
(14)و(15) از اواخر سال 1914 و اوایل
1915 میلادی کشتار ارامنه در ترکیه کنونی آغاز شد که در طول سال های 1915 و 1916
میلادی ادامه یافت . ماخذ فرانسوی در اینباره اتفاق نظر ندارند؛ برخی تعداد کشته
شدگان را 500 هزار نفر و برخی 1.5 میلیون نفر ذکر کرده اند .
حتی در دانشنامه شوروی نیز شمار کشته شدگان و تبعید شدگان یکسان نیست . در چاپ دوم
این دانشنامه تعداد ارامنه مقتول و نفی بلد شده 1 میلیون نفر و در چاپ سوم این
دانشنامه تعداد مقتولان 1.5 میلیون نفر و نفی بلد شدگان 600 هزار نفر ذکر شده است
.(16) در دانشنامه تمدن مسیحیت،
تعداد کسانی که به قتل رسیدند یا آواره گشته اند تا بمیرند را بین 1 تا 1.5 میلیون
ارمنی - بیش از نصف جمعیت ارمنی در امپراطوری عثمانی آن زمان - ثبت شده است .(17) به گفته ریچارد هووانسیان تعداد
ارمنیان کشته شده در این کشتار ، 1.5 میلیون نفر ذکر شده است.(18)
این دانشنامه تعداد ارامنه مقتول و نفی بلد شده 1 میلیون نفر و در چاپ سوم این
دانشنامه تعداد مقتولان 1.5 میلیون نفر و نفی بلد شدگان 600 هزار نفر ذکر شده است
.(16) در دانشنامه تمدن مسیحیت،
تعداد کسانی که به قتل رسیدند یا آواره گشته اند تا بمیرند را بین 1 تا 1.5 میلیون
ارمنی - بیش از نصف جمعیت ارمنی در امپراطوری عثمانی آن زمان - ثبت شده است .(17) به گفته ریچارد هووانسیان تعداد
ارمنیان کشته شده در این کشتار ، 1.5 میلیون نفر ذکر شده است.(18)
...................
نسل کشی یونانیان
بر اساس گزارش‌های اتحاد بین‌المللی حقوق و آزادی مردم ، در خلال سالهای ۱۹۱۶ تا
۱۹۲۳ بیش از ۳۵۰٫۰۰۰ یونانی در منطقهٔ پونتوس در نتیجهٔ قتل عام، شکنجه و تبعیدهای
اجباری کشته شدند.(19)و(20) مریل
پترسون پروفسور تاریخ دانشگاه ویرجینیا، بر طبق اسناد معتبر تعداد کل یونانیان کشته
شده در منطقهٔ پونتوس را ۳۶۰٫۰۰۰ نفر ذکر می‌کند. (21) بر طبق گفتهٔ جورج والاوانیس «تعداد
کشته‌شدگان یونانی در منطقهٔ پونتوس از زمان آغاز جنگ جهانی اول تا ماه مارچ سال
۱۹۲۴ میلادی ۳۵۰٫۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود که در نتیجهٔ قتل‌ها، دار زدن‌ها، بیماری
و دیگر سختگیری‌های اعمال شده توسط ترکان صورت گرفته‌است.(22)
۱۹۲۳ بیش از ۳۵۰٫۰۰۰ یونانی در منطقهٔ پونتوس در نتیجهٔ قتل عام، شکنجه و تبعیدهای
اجباری کشته شدند.(19)و(20) مریل
پترسون پروفسور تاریخ دانشگاه ویرجینیا، بر طبق اسناد معتبر تعداد کل یونانیان کشته
شده در منطقهٔ پونتوس را ۳۶۰٫۰۰۰ نفر ذکر می‌کند. (21) بر طبق گفتهٔ جورج والاوانیس «تعداد
کشته‌شدگان یونانی در منطقهٔ پونتوس از زمان آغاز جنگ جهانی اول تا ماه مارچ سال
۱۹۲۴ میلادی ۳۵۰٫۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود که در نتیجهٔ قتل‌ها، دار زدن‌ها، بیماری
و دیگر سختگیری‌های اعمال شده توسط ترکان صورت گرفته‌است.(22)
...................
نسل کشی آشوری ها
در کنار نسل کشی یونانیان و ارامنه، کشتار آشوری‌ها
به دست پان ترک‌های ترکان جوان در طی سال ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ میلادی صورت پذیرفته است .
در سال ۱۹۲۲ میلادی طی یادداشتی از شورای
ملی آَوری-کلدانی تخمین زده شد ۲۷۵٬۰۰۰ نفر آشوری بدست ترکان کشته شدند. بر ادعای
ترکیه، مردم دو قوم ارمنی و آشوری تهدیدی برای عثمانی‌ها بشمار می‌آمدند و به این
علت شمار زیادی از آنها به صحرای سوریه منتقل شدند. در این جابجایی انسان‌های
فراوانی از بی‌آبی و گرسنگی تلف شدند. به نقل از منابع آشوری در سال ۱۹۱۸ در منطقه
خوی در شمال غربی ایران نیز گروه‌های عثمانی به کشتار آسوریان دست زده‌اند.(23)
به دست پان ترک‌های ترکان جوان در طی سال ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ میلادی صورت پذیرفته است .
در سال ۱۹۲۲ میلادی طی یادداشتی از شورای
ملی آَوری-کلدانی تخمین زده شد ۲۷۵٬۰۰۰ نفر آشوری بدست ترکان کشته شدند. بر ادعای
ترکیه، مردم دو قوم ارمنی و آشوری تهدیدی برای عثمانی‌ها بشمار می‌آمدند و به این
علت شمار زیادی از آنها به صحرای سوریه منتقل شدند. در این جابجایی انسان‌های
فراوانی از بی‌آبی و گرسنگی تلف شدند. به نقل از منابع آشوری در سال ۱۹۱۸ در منطقه
خوی در شمال غربی ایران نیز گروه‌های عثمانی به کشتار آسوریان دست زده‌اند.(23)
............
نسل کشی کردها
بر اساس مجله تحقیقات نسل‌کشی، با رهبری گروه ترکان جوان
برنامه از بین بردن هویت کردها، اخراج آنها از سرزمین اجدادیشان و جابجایی آنها در
گروهای کوچکتر انجام شده است. در این دوره کردها مجبور به جابجایی و پیاده روی‌های
مرگ آور و اجبار به ترک شدن گردیدند.ترکان جوان این برنامه را در طول جنگ جهانی اول
اجرا کردند که در طی آن ۷۰۰ هزار کرد مجبور به جابجایی اجباری شدند که در میان این
جابجایی‌های اجباری ۳۵۰ هزار نفر از آنان از بین رفتند. این کردها توسط گروه ترکان
جوان مجبور به راهپیمایی‌های مرگ‌آور شبیه به آنچه برای ارامنه اتفاق افتاد
شدند.(24)
برنامه از بین بردن هویت کردها، اخراج آنها از سرزمین اجدادیشان و جابجایی آنها در
گروهای کوچکتر انجام شده است. در این دوره کردها مجبور به جابجایی و پیاده روی‌های
مرگ آور و اجبار به ترک شدن گردیدند.ترکان جوان این برنامه را در طول جنگ جهانی اول
اجرا کردند که در طی آن ۷۰۰ هزار کرد مجبور به جابجایی اجباری شدند که در میان این
جابجایی‌های اجباری ۳۵۰ هزار نفر از آنان از بین رفتند. این کردها توسط گروه ترکان
جوان مجبور به راهپیمایی‌های مرگ‌آور شبیه به آنچه برای ارامنه اتفاق افتاد
شدند.(24)
...........................
نسل کشی درسیمدر سال ۱۹۳۸ و ۱۹۳۷ میلادی تعداد ۶۵،۰۰۰-۷۰،۰۰۰ کرد علوی
کشته و هزاران نفر تبعید شدند.(25)و(26)و(27)به امید
دنیایی بدور از هر گونه تفکر نژاد پرستانه داروک
منابع:_________________________________________________1. ↑ (2001) HLA
alleles and haplotypes in the Turkish population: relatedness to Kurds,
Armenians and other Mediterraneans Tissue Antigens 57 (4),
308–3172.↑ Tissue Antigens. Volume 61 Issue 4 Page 292-299,
April 2003. Genetic affinities among Mongol ethnic groups and their relationship
to Turks3.↑ Zakiev - Genesis -
TurkicWorld4.↑ برپایه
داده‌هایی در: Pan-Turkism From Irredentism to Cooperation نوشته جیکوب ام. لانداؤ
(JACOB M. LANDAU)5.↑
Pan-Turanianism Takes Aim at Azerbaijan: A Geopolitical Agenda by Dr. Kaveh
Farrok6.↑ Jacob M. Landau.
Pan-Turkism: From Irredentism to Cooperation. Hurst,
1995. 7.↑ M. Sukru Hanioglu.
The Political Ideas of the Young Turks8.↑ Pan Turkism, par minorsky dans ensycolpdie de islam,
Livraison N. P. ۹۲۴ Akopov9.↑ E. Van Donzel. “Pan-Tutkism”. In Islamic Desk
Reference: compiled from the Encyclopedia of Islam. Brill, 1994. p
33710.↑ رضا، عنایت
الله،"پانترکیسم"، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 13، چاپ اول : 1383 ش، تهران ، ص
549-55611.↑ «Resolution on
genocides committed by the Ottoman Empire» (en) (PDF). the International
Association of Genocide Scholars. بازبینی‌شده در ۶ ژوئیهٔ
۲۰۱۰12.↑ David Gaunt. «Massacres, Resistance, Protectors:
Muslim-christian Relations in Eastern Anatolia During World War I» (en).
بازبینی‌شده در ۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۰13.↑
Schaller, Dominik J. and Zimmerer, Jürgen. «Late Ottoman genocides: the
dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination
policies – introduction» (en). Journal of Genocide Research، ۲۰۰۸. جلد ۱۰،
شماره ۱ ٬صص ۱۴-۷. بازبینی‌شده در ۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۰14.↑ Young Turks and the Armenian Genocide, Armenian
National Institute15.↑ Robert Melson, Leo Kuper, "Revolution and
genocide: on the origins of the Armenian genocide and the Holocaust", University
of Chicago Press, 1996. pg 139: "It was in this context of exclusion and war
that CUP made a decision to destroy the Armenians as a viable national community
in Turkey and the pan-Turkic empire. Thus a revolutionary transformation of
ideology and identity for the majority had dangerous implications for the
minority. As will be discussed in Chapter 5, the Turkish nationalists
revolution, as initiated by the Young Turks, set the stage for the Genocide of
Armenians during the Great war16.↑ رضا، عنایت الله، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد 7
، "ارمنستان"، ص 696، چاپ اول : 1375، تهران17.↑ arkun,aran,The Encyclopedia of Christian
Civilization,4 Volume Set,"Armenian Genocide",2011,ISBN:9781405157629,Page
12618.↑ Richard G.
Hovannisian,The Armenian People from Ancient to Modern Times , volume 2 , page
27119.↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ Taner
Akcam. A Shameful Act. 2006. ص 32220.↑ «A people in continued exodus» (en) (PDF).
International League for the Rights and Liberation of Peoples. United Nations
Human Rights، ۱۹۹۸. ص ۳. بازبینی‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۰۹21.↑ Merrill D. Peterson. Starving Armenians: America
and the Armenian Genocide, 1915-1930 and After. Charlottesville: University of
Virginia Press, 2004.22.↑ G.K. Valavanis. Contemporary General History of
Pontus (Σύγχρονος Γενική Ιστορία του Πόντου). Athens, 1925. ص
24.23.↑ Samuel Totten,
Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs, "Dictionary of Genocide",Greenwood
Publishing Group, 2008. pp 25-2624.↑ Schaller, Dominik J. and Zimmerer, Jürgen 'Late
Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish
population and extermination policies—introduction', Journal of Genocide
Research, 10:1, 7 – 14. Online access: [۱] (Accessed March 2011). Excerpt 1:"It
is, however, important to acknowledge that the Young Turkish leaders aimed at
eliminating Kurdish identity by deporting them from their ancestral land and by
dispersing them in small groups. The Young Turks partially implemented these
plans during World War I: up to 700,000 Kurds were forcibly removed; half of the
displaced perished." Excerpt 2:"Even more importantly, as shown above, Kurds
fell victim to a similar treatment at the hands of the Young Turks as the
Armenians and other Christian groups.". Excerpt 3: "As we can see from Knzler's
statement, Kurds had to endure a very similar fate to that of the Armenians.
Forcing them on death marches during the winter closely resembles the Armenian's
marches, with a very similar outcome. The overall aim of the Young Turkish
policy towards the Kurds was—according to Knzler—genocidal: “It was the Young
Turks' intention not to let these Kurdish elements go back to their ancestral
homeland. Instead, they should little by little be completely absorbed in
Turkdom 25.↑ Bruinessen, Martin van (1994). "Genocide in
Kurdistan? The Suppression of the Dersim Rebellion in Turkey (1937-38) and the
Chemical War Against the Iraqi Kurds (1988)". In Andreopoulos, George J.
Genocide: Conceptual and Historical Dimensions. Philadelphia: University of
Pennsylvania Press. pp. 141–170.
http://www.let.uu.nl/~martin.vanbruinessen/personal/publications/Bruinessen_Genocide_in_Kurdistan.pdf26.↑ David McDowall, A modern history of the Kurds,
I.B.Tauris, Mayıs 2004, s.20927.↑
"Alevi-CHP rift continues to grow after Öymen remarks". Today's Zaman. 24
November 2009.
http://www.todayszaman.com/tz-web/news-193807-alevi-chp-rift-continues-to-grow-after-oymen-remarks.html
کشته و هزاران نفر تبعید شدند.(25)و(26)و(27)به امید
دنیایی بدور از هر گونه تفکر نژاد پرستانه داروک
منابع:_________________________________________________1. ↑ (2001) HLA
alleles and haplotypes in the Turkish population: relatedness to Kurds,
Armenians and other Mediterraneans Tissue Antigens 57 (4),
308–3172.↑ Tissue Antigens. Volume 61 Issue 4 Page 292-299,
April 2003. Genetic affinities among Mongol ethnic groups and their relationship
to Turks3.↑ Zakiev - Genesis -
TurkicWorld4.↑ برپایه
داده‌هایی در: Pan-Turkism From Irredentism to Cooperation نوشته جیکوب ام. لانداؤ
(JACOB M. LANDAU)5.↑
Pan-Turanianism Takes Aim at Azerbaijan: A Geopolitical Agenda by Dr. Kaveh
Farrok6.↑ Jacob M. Landau.
Pan-Turkism: From Irredentism to Cooperation. Hurst,
1995. 7.↑ M. Sukru Hanioglu.
The Political Ideas of the Young Turks8.↑ Pan Turkism, par minorsky dans ensycolpdie de islam,
Livraison N. P. ۹۲۴ Akopov9.↑ E. Van Donzel. “Pan-Tutkism”. In Islamic Desk
Reference: compiled from the Encyclopedia of Islam. Brill, 1994. p
33710.↑ رضا، عنایت
الله،"پانترکیسم"، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 13، چاپ اول : 1383 ش، تهران ، ص
549-55611.↑ «Resolution on
genocides committed by the Ottoman Empire» (en) (PDF). the International
Association of Genocide Scholars. بازبینی‌شده در ۶ ژوئیهٔ
۲۰۱۰12.↑ David Gaunt. «Massacres, Resistance, Protectors:
Muslim-christian Relations in Eastern Anatolia During World War I» (en).
بازبینی‌شده در ۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۰13.↑
Schaller, Dominik J. and Zimmerer, Jürgen. «Late Ottoman genocides: the
dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination
policies – introduction» (en). Journal of Genocide Research، ۲۰۰۸. جلد ۱۰،
شماره ۱ ٬صص ۱۴-۷. بازبینی‌شده در ۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۰14.↑ Young Turks and the Armenian Genocide, Armenian
National Institute15.↑ Robert Melson, Leo Kuper, "Revolution and
genocide: on the origins of the Armenian genocide and the Holocaust", University
of Chicago Press, 1996. pg 139: "It was in this context of exclusion and war
that CUP made a decision to destroy the Armenians as a viable national community
in Turkey and the pan-Turkic empire. Thus a revolutionary transformation of
ideology and identity for the majority had dangerous implications for the
minority. As will be discussed in Chapter 5, the Turkish nationalists
revolution, as initiated by the Young Turks, set the stage for the Genocide of
Armenians during the Great war16.↑ رضا، عنایت الله، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد 7
، "ارمنستان"، ص 696، چاپ اول : 1375، تهران17.↑ arkun,aran,The Encyclopedia of Christian
Civilization,4 Volume Set,"Armenian Genocide",2011,ISBN:9781405157629,Page
12618.↑ Richard G.
Hovannisian,The Armenian People from Ancient to Modern Times , volume 2 , page
27119.↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ Taner
Akcam. A Shameful Act. 2006. ص 32220.↑ «A people in continued exodus» (en) (PDF).
International League for the Rights and Liberation of Peoples. United Nations
Human Rights، ۱۹۹۸. ص ۳. بازبینی‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۰۹21.↑ Merrill D. Peterson. Starving Armenians: America
and the Armenian Genocide, 1915-1930 and After. Charlottesville: University of
Virginia Press, 2004.22.↑ G.K. Valavanis. Contemporary General History of
Pontus (Σύγχρονος Γενική Ιστορία του Πόντου). Athens, 1925. ص
24.23.↑ Samuel Totten,
Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs, "Dictionary of Genocide",Greenwood
Publishing Group, 2008. pp 25-2624.↑ Schaller, Dominik J. and Zimmerer, Jürgen 'Late
Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish
population and extermination policies—introduction', Journal of Genocide
Research, 10:1, 7 – 14. Online access: [۱] (Accessed March 2011). Excerpt 1:"It
is, however, important to acknowledge that the Young Turkish leaders aimed at
eliminating Kurdish identity by deporting them from their ancestral land and by
dispersing them in small groups. The Young Turks partially implemented these
plans during World War I: up to 700,000 Kurds were forcibly removed; half of the
displaced perished." Excerpt 2:"Even more importantly, as shown above, Kurds
fell victim to a similar treatment at the hands of the Young Turks as the
Armenians and other Christian groups.". Excerpt 3: "As we can see from Knzler's
statement, Kurds had to endure a very similar fate to that of the Armenians.
Forcing them on death marches during the winter closely resembles the Armenian's
marches, with a very similar outcome. The overall aim of the Young Turkish
policy towards the Kurds was—according to Knzler—genocidal: “It was the Young
Turks' intention not to let these Kurdish elements go back to their ancestral
homeland. Instead, they should little by little be completely absorbed in
Turkdom 25.↑ Bruinessen, Martin van (1994). "Genocide in
Kurdistan? The Suppression of the Dersim Rebellion in Turkey (1937-38) and the
Chemical War Against the Iraqi Kurds (1988)". In Andreopoulos, George J.
Genocide: Conceptual and Historical Dimensions. Philadelphia: University of
Pennsylvania Press. pp. 141–170.
http://www.let.uu.nl/~martin.vanbruinessen/personal/publications/Bruinessen_Genocide_in_Kurdistan.pdf26.↑ David McDowall, A modern history of the Kurds,
I.B.Tauris, Mayıs 2004, s.20927.↑
"Alevi-CHP rift continues to grow after Öymen remarks". Today's Zaman. 24
November 2009.
http://www.todayszaman.com/tz-web/news-193807-alevi-chp-rift-continues-to-grow-after-oymen-remarks.html
با سپاس از دوست خوبم : وحید رنجبری
